Met een graad of 26 buiten is het heerlijk om plaats te nemen in de koele collegezaal van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zeker omdat er stiekem nog een reden is om hier te willen zijn: mijn held David Lynch geeft een lezing. Zijn nieuwste film Inland Empire is zojuist op het publiek losgelaten op het filmfestival van Itali? en – zoals het hoort – in raadselen gehuld. Maar helaas moet ik in deze eerste alinea de filmliefhebbers al teleurstellen, want David Lynch komt over een heel ander onderwerp spreken. Vedisch onderwijs. Kan het nog vager? Een regisseur die komt vertellen over een ‘revolutionaire’ onderwijsvorm. Tja, we zijn wel wat van hem gewend, over vaag gesproken.

Dus om het wat concreter te maken: vedisch onderwijs (veda = weten) heeft als doel om de leerling een beter mens te maken, in alle opzichten. Het belangrijkste (waarneembare) verschil met ‘normaal’ onderwijs is dat er voor aanvang van de les gemediteerd wordt. De zogeheten transcendente meditatie houdt in dat je je geest leegmaakt. Het overschrijden van het denken wordt ‘transcenderen’ genoemd. Hierdoor zou je concentratie optimaal worden, zodat de hersenen de lesstof beter kunnen verwerken. De meditatie activeert hersendelen die anders op non-actief staan. Op alle mogelijke vlakken doet het iets positiefs met je: angst, boosheid en stress verminderen, verslavingen zijn makkelijker te onderdrukken, je wordt creatiever, intelligenter en productiever. Dat is tenminste wat beweerd wordt. Het gaat echter wat ver om hier de volledige wetenschappelijke onderzoeken te publiceren, waarmee bewezen wordt dat het werkt.

Bijna vijftig jaar geleden begon Maharishi Mahesh Yogi met de verspreiding van transcendente meditatie over de wereld. Destijds had het een religieus karakter, maar het accent is langzaam verschoven naar de wetenschappelijke onderbouwing en de resultaten die je ermee kunt behalen. Hier en daar wordt de betrouwbaarheid van die studies wel in twijfel getrokken.Toch hebben dertig jaar onderzoek, zeshonderd studies, in drieëndertig landen ruim vijf miljoen mensen tot mediteren aangezet. En Lynch is daar dus één van. Hij raakt maar niet uitgepraat over zijn prachtige ervaringen met de resultaten. ‘You start to love the people that make your life hell. Even that irritating producer.’ Een student in de zaal wil toch even kwijt: ‘Its kind of scary that you loved people you used to hate’. De zaal krijgt een stortvloed van bijvoeglijke naamwoorden over zich heen.

Maar wat beweegt de filmmaker hier een lezing over te geven? Lynch is al meer dan dertig jaar bezig met transcendente meditatie. Met zijn stichting, de ‘David Lynch Foundation for Consiousness-based Education and World Peace’ ondersteunt hij wereldwijd initiatieven om het onderwijs te verbeteren met transcendente meditatie. Hij geeft beurzen aan duizenden studenten die willen leren mediteren op scholen, colleges en universiteiten. Hij heeft het licht gezien en hoopt dat bij ons het lampje ook gaat branden. Zijn betoog is doorspekt van superlatieven. Fenomenal, happiness, togetherness. Ik voel het. Wat fenomenaal om zo’n groot regisseur in het echt te zien en horen. Wat een blijdschap, zo met elkaar in een zaal te mogen luisteren naar hem.

Toch even een minpuntje. Het publiek hangt aan zijn lippen, maar is dat vanwege zijn cultstatus als regisseur of is dat waar het echt om gaat vanmiddag, vedisch onderwijs? Lynch hoeft dan ook weinig moeite te doen om ongelovigen te bekeren. Al benadrukt hij vele malen de mooie resultaten van transcendente meditatie, hij richt zich niet tot de cynici. Gelukkig wordt hij geflankeerd door twee andere sprekers, professor dr. John Hagelin, kernfysicus, bekend van de film What the bleep do we know? en Dr. Paul Gelderloos, schoolbestuurvoorzitter van de vedische middelbare scholen in Nederland, die iets tastbaardere informatie geven. Terwijl John Hagelin vertelt dat er al honderden scholen in de VS vedisch onderwijs geven, staart Lynch in de oneindigheid van de volle collegezaal. Ondertussen tekent hij met een denkbeeldig potlood cirkels op z’n tafel. Toch weer wat over hem geleerd: hij is rechtshandig.

Het klinkt allemaal heel prachtig, maar zitten wij nuchtere Nederlanders eigenlijk wel te wachten op deze vorm van onderwijs? Op dit moment zijn er in Nederland verschillende scholen die op deze manier lesgeven: in Amsterdam, Rotterdam, Leeuwarden en Lelystad. Er zijn plannen om de komende jaren een stuk of tienduizend leerlingen kennis te laten maken met transcendente meditatie. Vooral middelbare scholen zijn geschikt volgens Paul Gelderloos. ‘Het brein is nog vormbaar op die leeftijd.’ Zo’n twintig gemeenten overwegen om vedische scholen op te richten. Lynch leert ons iets nieuws over Nederland: ‘When I arrived on the airport I noticed some workers having a coffee break together, and there was so much happiness.’ Hij is erg te spreken over de vriendelijkheid van de mensen hier. Zou dat betekenen dat wij beter open staan voor wereldvrede en daarmee voor vedisch onderwijs? Wie zal het zeggen.

Het lijkt in elk geval geen verstandig idee om alles voor zoete koek te slikken, ook al wordt het evangelie verkondigd door iemand die we hoog achten. Critici zeggen dat transcendente meditatie wel degelijk een religie is, of sterker nog, een soort sekte. Zodra je als insider negatief spreekt, zou je uit de beweging worden gezet. Wat aan beginners niet verteld wordt, is dat diepe meditatie – heavy unstressing – vervelende nawerkingen kan hebben in de vorm van fysieke en emotionele klachten.

Wanneer het applaus een uur na aanvang verstomt, haast bijna iedereen zich naar beneden, waar David Lynch dreigt te ontsnappen. Hij wordt ingesloten door de menigte die hem Twin Peaks dvd-boxen in de handen duwt voor een krabbeltje. Ik kan mezelf wel voor m’n kop slaan dat ik die thuis heb laten liggen. Ik vind een stapeltje cut.up.flyers in mijn tas en even later heb ook ik een handtekening. Ja, het was een bijzondere ervaring vanmiddag. Maar ik vermoed dat de meeste aanwezigen, net als ik, kwamen voor Lynch de regisseur, en niet voor Lynch de meditatiegoeroe.

Gepubliceerd op Cut.up.media, 21 september 2006.