Gekkenwerk eigenlijk. Oordelen over Inland Empire, na slechts één kijkbeurt. Maar het zal nog wel even duren voordat ik ‘m een tweede keer zie, dus ik waag het er maar op. David Lynch heeft zijn fans aardig op de proef gesteld. Zes jaar hebben we gewacht op zijn nieuwe film. En nu is ‘ie er, maar draait bijna nergens. Motel Mozaïque is zo attent er een bioscoopzaal voor beschikbaar te stellen. Ik mag iemand meenemen. Zij heeft haar Lynch-doop. Ik houd mijn hart vast.

Qua verhaal en cast speelt de cultregisseur op safe. Wéér gaat het over de filmwereld. Opnieuw zijn karakters niet wie je denkt dat ze zijn. Verbeelding en realiteit zijn nog steeds zijn favoriete onderwerp. Lynch werkte al verschillende keren met Laura Dern, die dit keer actrice Nikki Grace speelt. Zij is door het dolle heen wanneer ze een hoofdrol krijgt in On high in blue tomorrows. Haar tegenspeler Devon Berk (Justin Theroux) kennen we nog uit Mulholland Drive, die daarin de rol van regisseur vertolkte. Hier die van acteur. Volgen we het nog? Het tweetal komt kort daarna te weten dat de rolprent al eerder verfilmd is in het Pools. Deze is echter nooit afgemaakt, vanwege een brute moord op de twee hoofdrolspelers. Men zegt dat er een vloek op het script rust. Nikki en Devon besluiten hun rollen toch aan te nemen. Maar dan slaat de verwarring toe. Werkelijkheid en film beginnen door elkaar heen te lopen. Wat is verbeelding en wat is echt?

Het knappe is dat je je dat als kijker daadwerkelijk afvraagt. Je wordt continue op het verkeerde been gezet. Net wanneer je denkt te kijken naar een scene van On high in blue tomorrows, gebeurt er iets wat onmogelijk bij het script kon horen. Nikki en Devon vallen voor elkaar, of denken we dat alleen maar omdat ze in hun film verliefd worden? De set staat letterlijk symbool voor de weg kwijtraken. Het is een doolhof van kamers, gangen en trappenhuizen. Een doolhof waarin sommigen alleen Pools spreken.

Lynchs tiende speelfilm is een lange zit en we moeten het zonder pauze stellen. In het donker proberen we ons meegebrachte Subway-broodje te nuttigen, maar dat is een ware beproeving. Het is zo stil dat je een speld kan horen vallen. Dialogen zijn uitgesponnen en in gedachten monteer ik ze opnieuw. Korter. Ja, ik ben nog teveel Hollywoodblockbusters gewend waar vaart in zit. De film duurt drie uur…help! Films komen wat mij betreft zelden weg met een dergelijk lange speelduur. Inland Empire had best twintig minuten korter gemogen, te snijden uit het middenstuk. Ik fluister dat we wel weg kunnen gaan als het te saai wordt. Uit beleefdheid naar mijn gezelschap, maar ik speel serieus met de gedachte. Toch heeft die trage montage wel wat. Je voelt de spanning tussen de personages. En hoewel het letterlijk genomen niet eens altijd zulke vreemde dialogen zijn, maakt het geheel een zeer vervreemdende indruk. Het camerawerk onderstreept dit met veel groothoekclose-ups. Priemende ogen, je voelt je plaatsvervangend ongemakkelijk voor Nikki. Een middel om de spanning op te voeren, maar het oogt vrij knullig. Als je door die knulligheid heen kunt kijken, werkt het wel.

Inland Empire is een intieme film geworden. En toch afstandelijk. Dankzij het fantastische acteerwerk van Laura Dern en de soms erg rake dialogen leef je mee met Nikki. Het gebruik van digital video voor een bioscoopfilm is uniek; maar helaas zijn de kleuren wat dof en hangt er een documentaristische sfeer. Dit laatste aspect zou opzettelijk kunnen zijn. Alles lijkt realistischer, persoonlijker. In het verlengde hiervan ligt het spaarzame gebruik van muziek. De keerzijde is dat er ook minder sfeer wordt neergezet. Mulholland Drive had een geweldige score, triest en duister tegelijk. De muziek van Inland Empire weet mij pas in de laatste paar minuten te raken.

Mijn eerste indrukken: het is een langdradige, kille film. De belichting laat veel te wensen over. Echt laaiend ben ik ook al niet over de fotografie. Er is veel zonder statief gefilmd en de kleuren zijn vaak flets. De locaties zijn niet mooi, daar had veel meer uit gehaald kunnen worden. Als ik begin te bekomen van de eerste teleurstelling zie ik in dat het een bijzondere film is. Lynch heeft zich op geen enkele manier geconformeerd aan de regels van Hollywood. Bij vlagen was het ontroerend en ook zeker beklemmend. Ik kan geen thriller bedenken die mij zo in het verhaal heeft getrokken als Inland Empire, alsof ik er zelf bij was. Voor mij als Lynchfan is het ook leuk om verwijzingen te ontdekken naar zijn eerdere werk. Rinkelende telefoons, rode gordijnen, zij koffiefixatie. Ik verheug me nu al op de discussies op IMDB. Maar een eindoordeel geven, nee, dat gaat niet lukken.

Voorzichtig vraag ik wat mijn bioscoopgenote ervan vond. Ze heeft zich prima vermaakt. Maar haar Subwaybroodje is aardig verlept.